Tłumaczenie tekstu to proces obejmujący znacznie więcej niż dosłowny przekład słów. Wyłącznie indywidualne podejście do każdego projektu pozwala w pełni oddać sens oraz intencje tekstu. Zazwyczaj tłumacz musi wykorzystywać różne zabiegi stylistyczne, aby przetłumaczyć treść w sposób klarowny i zrozumiały. Na czym polega ekwiwalencja w tłumaczeniu oraz jakie są jej rodzaje?
Czym jest ekwiwalencja w tłumaczeniu?
Tłumacze niejednokrotnie mierzą się z wieloma wyzwaniami, które wymagają nieszablonowego podejścia. Przekład tekstu to proces obejmujący wiele czynników – w tym m.in. zachowanie odpowiedniej stylistyki językowej, poprawne stosowanie zasad gramatycznych czy dokładne odtworzenie kontekstu. Jednym z trudniejszych zagadnień w pracy tłumacza jest kwestia ekwiwalencji.
Ekwiwalencja w tłumaczeniu to proces polegający na przekładzie fragmentu tekstu tak, aby możliwe było oddanie sensu treści źródłowej w sposób zrozumiały, pełny oraz niepozostawiający niedopowiedzeń czy wątpliwości. Biorąc pod uwagę mnogość kontekstów i zasad lingwistycznych, wyróżniamy dwa rodzaje ekwiwalencji w tłumaczeniu – dynamiczną (ED) oraz formalną (EF).
Ekwiwalencja dynamiczna vs. formalna
Ekwiwalencja dynamiczna to sposób tłumaczenia tekstu, w którym tłumacz skupia się na odzwierciedleniu danej kultury, rysu historycznego i momentu dziejowego. Czynniki te mają na tyle duże znaczenie, że przedkłada się je ponad oryginalność oraz dosłowność tłumaczonego tekstu. Tłumacz może modyfikować słowa, by finalnie treść w języku docelowym w pełni oddawała sens tekstu źródłowego. Podczas tłumaczenia na dalszy plan schodzi szyk zdania czy dokładność w doborze słów. Doskonałym przykładem ekwiwalencji dynamicznej jest tłumaczenie idiomów.
Ekwiwalencja formalna to sposób przekładu tekstu, w którym szczególny nacisk kładzie się na formę, układ tekstu, styl oraz precyzyjny dobór słów. Treść jest tłumaczona dosłownie, a tłumacz nie musi szukać wyrażeń, mających odniesienie w kulturze czy danych dziejach historycznych. Ekwiwalencja formalna w tłumaczeniu kładzie duży nacisk na tekst źródłowy, czasami kosztem takich walorów jak rymy czy dynamika odczytu. Przykładem tekstów tłumaczonych ekwiwalencją formalną są treści prawnicze.
Błędy w stosowaniu ekwiwalencji
Wykonując tłumaczenie z wykorzystaniem danej ekwiwalencji, tłumacze narażeni są na popełnienie szeregu błędów – oto najpoważniejsze z nich:
Zbyt duża modyfikacja tekstu w ekwiwalencji dynamicznej – aby nie doprowadzić do utracenia pierwotnego brzmienia tekstu, tłumacz podczas przekładu nie może oddawać się całkowicie swojej inwencji twórczej.
Stosowanie niewłaściwego rodzaju ekwiwalencji – tłumaczenie tekstu z wykorzystaniem nieodpowiedniej formy ekwiwalencji mogłoby całkowicie zmienić jego sens. Idealnym tego przykładem jest Biblia lub teksty prawne. Trudno jest sobie wyobrazić tłumaczenie Biblii z wykorzystaniem ekwiwalencji formalnej czy też tłumaczenie ustaw, regulacji oraz norm prawnych przy użyciu ekwiwalencji dynamicznej.
Niekonsekwencja w tekstach tłumaczonych ekwiwalencją formalną – tłumacz, wykorzystując ekwiwalencję formalną w tłumaczeniu musi pamiętać o precyzji i konsekwencji. Stosowanie naprzemiennie różnych ekwiwalentów mogłoby prowadzić do wielu nieścisłości, przyczyniających się do niezrozumienia tekstu.
