Często zdarza się, że jako turyści jesteśmy myleni z Ukraińcami albo Rosjanami przez obcokrajowców
Zazwyczaj bawi nas język czeski, a podczas wypoczynku w słowackich termach bez trudu możemy porozumieć się z tamtejszą narodowością. Prosta komunikacja to jednak nie to samo, co płynne posługiwanie się danym językiem. Mimo podobnych doświadczeń historycznych i uwarunkowań geograficznych jesteśmy różnymi narodami, posługującymi się odmiennymi językami. Jakie są główne różnice między nimi?
Ukraiński, słoweński, bośniacki – jak bardzo podobne są do polskiego?
Żeby dobrze zrozumieć poszczególne różnice, warto zacząć od przedstawienia ogólnej klasyfikacji. Języki słowiańskie pochodzą od prasłowiańskiego, który rozpadł się na dialekty: zachodni (polski, słowacki, czeski), wschodni (rosyjski, białoruski, ukraiński) i południowy (bułgarski, serbski, bośniacki, chorwacki). Jak widać nie ma na tej liście języka litewskiego czy łotewskiego – zalicza się je grupy języków bałtyckich, dlatego trudno nam zrozumieć Litwinów, chociaż historycznie zawsze byliśmy z nimi związani. Wszystkie wyżej wymienione należą do grupy indoeuropejskiej.
Jeżeli języki znajdują się w jednej rodzinie, są do siebie bardziej podobne, dlatego na przykład prościej rozmawia nam się z Czechami niż z Bośniakami. Im dalej języki są od siebie umieszczone w klasyfikacji, tym podobieństw mają mniej. Ogólne i wspólne cechy wszystkich języków słowiańskich w zakresie gramatyki to przede wszystkim fleksyjna morfologia – każdy z nich ma wiele przypadków (zwykle 6 lub 7), a także podział czasowników na dokonane i niedokonane (mówimy wtedy o aspekcie czasownika). Podobieństwo fonetyczne to zmiękczenia – w języku polskim obecne w głoskach zapisywanych jako ń, ć, ś itp. Oprócz tego, języki słowiańskie mają wiele wspólnych słów, chociaż niektóre podobieństwa mogą być mylące (chorwackie jutro to po polsku rano, a czeski čerstvý to tak naprawdę świeży).
Alfabet – ma znaczenie?
Języki słowiańskie używają nie jednego, ale dwóch głównych alfabetów – łacińskiego i cyrylicy. Co więcej, każdy język ma swoje własne litery, które wytworzyły się do oznaczenia poszczególnych zjawisk fonetycznych. Polskiego ą nie znajdziemy ani w chorwackim, ani w czeskim, chociaż litery związane z zapisem wspólnego dla Słowian zmiękczania zazwyczaj są podobne – oznacza się je poprzez dodatkową kreskę nad spółgłoską. Polski wyróżnia się, jeśli chodzi o zapis większości głosek zwarto-szczelinowych (np. cz, sz) – w innych językach do ich oznaczenia używa się zazwyczaj jednej, nie dwóch liter, z dodatkowym symbolem przypominającym daszek – č, š. Podobne odmiany mają miejsce również w obrębie cyrylicy – alfabet rosyjski różni się od alfabetu serbskiego czy ukraińskiego.
Słowacki, rosyjski, bułgarski – zasób słownictwa
Każdy język ma inny poziom korelacji z pozostałymi językami, nawet występującymi w tej samej grupie. Na wzajemną ich zrozumiałość wpływa przede wszystkim podobieństwo słów. Najłatwiej porozumiewają się Czesi i Słowacy. Okazuje się, że najtrudniejszy do opanowania dla pozostałych Słowian jest język bułgarski. Dlaczego? Posiada on największe ze wszystkich wpływy tureckiego. Każdy język rozwija się pod wpływem kontaktów z innymi, ale im jest ich więcej, tym bardziej różni się od swojego początkowego, wspólnego dla całej rodziny języków stanu. Z tego powodu warto poznawać wszystkie języki słowiańskie – każdy z nich jest wyjątkowy.
